نقش زینک در سلامتی

زینک یا روی (Zn) یک ماده‌ی مغذی است، که افراد برای سالم ماندن به آن نیاز دارند. روی به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا با ویروس‌ها و باکتری‌ها مبارزه کند. بدن همچنین برای ساخت پروتئین و DNA (ماده ژنتیکی در همه سلول‌ها) به روی نیاز دارد. در دوران بارداری، شیرخوارگی و کودکی بدن برای رویش و رشد مناسب، به روی احتیاج دارد. روی همچنین به بهبود زخم کمک می‌کند و برای حس چشایی و بویایی مهم است.

یکی از نشانه های بارز و عامیانه کمبود روی در بدن خستگی است. از جمله نشانه های دیگر مانند نازک شدن تار های مو و ریزش مو است. اما کمبود روی در بدن همیشه در حد این علائم و نشانه ها باقی نمی ماند. گاهی کمبود این ماده در بدن مشکلاتی را ایجاد می کند که فراتر از این حد هستند .

کمبود روی در بدن (Zinc deficiency) روی سیستم دستگاه عصبی انسان تاثیر ویژه ای دارد. از جمله باعث می شود که کودکان دچار اختلال حرکت شوند که این اختلال می تواند تا دوران بزرگسالی ادامه داشته باشد . باید توجه کرد که میزان مصرف روی یا زینک در بدن باید در حد تعادل باشد و نه بیشتر و نه کمتر .

فقر آهن تاثیر مستقیمی روی سلول ها و بافت های بدن دارد. در کمبود آهن، آهن لازم برای تولید هموگلوبین که مسئول جابه جایی اکسیژن است کافی نیست و به دنبال این قضیه علائمی مانند خستگی، تپش قلب و کمبود انرژی در بدن نمایان می شود .همچنین فقر آهن باعث مبتلا شدن به بیماری های عفونی می شود.

با کمبود زینک در بدن و اختلال کار دستگاه ایمنی، فرد دچار اسهال می شود.تعداد زیادی از افراد بویژه کودکان سالیانه بر اثر ابتلا به این مشکل از بین می روند.این در حالی است که آنها علاوه بر اسهال دچار عفونت‌های باکتری هایی نیز می شوند.

استرس مزمن به نحوی باعث ایجاد کمبود کلسیم و زینک در بدن می شود و این امر باعث افزایش مقدار هیستامین در بدن می شود .هیستامین زیادی در بدن هم باعث واکنش های آلرژی مانند عطسه و آبریزش می شود. افزایش هیستامین حساسیت بدن را بیشتر می کند.

یکی از مشکلات افرادی که دچار کمبود زینک هستند کم کاری تیروئید است که باعث نازک شدن و ریزش مو می شود. سلامت هورمون های تیروئید در جذب زینک تأثیر ویژه ای دارد در نتیجه گاهی لازم است برای ریزش مو علاوه بر درمان تیروئید از مکمل زینک هم استفاده کنیم.

اختلال در جذب روی می تواند مشکلاتی مانند بیماری های خود ایمنی و مشکلات تیروئیدی را بوجود آورد که مکمل های زینک می تواند حساسیت و نفوذ پذیری روده را درمان کند.

همین اختلال روده نشت کننده که بر اثر کمبود روی بوجود می آید خود می تواند مشکلات پوستی را هم بوجود آورد مثل جوش و آکنه.

گوشت قرمز، غذاهای دریایی، محصولات لبنی، آجیل، حبوبات و غلات کامل؛ با این حال، روی بیش تر از گوشت و پروتئین حیوانی جذب می شود. سبزیجات منابع مناسبی نیستند زیرا حاوی فیتات می باشند، ترکیبی در گیاهان است که مانع جذب روی می شود. از آن جایی که این ماده نقشی حیاتی در سیستم ایمنی بدن دارد، کمبود آن به بروز بیماری های زیادی منجر می شود و بنابراین کمبود آن یکی از مهم ترین مسائل سلامت عمومی است. گروه هایی که در معرض خطر کمبود روی هستند، عبارتند از:افرادی که اختلالات گوارشی دارند، گیاهخواران، زنان باردار و شیرده، افراد الکلی و کسانی که به بیماری کم خونی داسی شکل مبتلا هستند.

مصرف کافی زینک، به ویژه برای کودکان بسیار مهم است، زیرا حتی کمی کمبود روی می تواند مانع از رشد شده و خطر عفونت و اسهال و بیماری های تنفسی را افزایش دهد. میزان مصرف مجاز این ماده معدنی به شرح زیر است:

• کسانی که اختلال گوارشی دارند

کسانی در خطر دریافت نکردن زینک‌اند که اختلالات گوارشی دارند. افراد با هر نوع اختلال گوارشی، باید با پزشک خود مشورت کنند تا راه حل‌های مناسب، از طریق مکمل‌ها و برنامه غذایی، برای‌شان تجویز شود. به صورت کلی، این افراد باید غذاهای حاوی روی را در برنامه غذایی خود افزایش دهند.

• خانم‌های باردار

خانم‌های باردار و شیرده نیز به شدت در خطر کمبود زینک قرار دارند. به همین دلیل، این خانم‌ها از نیاز روزانه افراد معمولی، ۸ میلی گرم، باید بیشتر زینک دریافت کنند.

• گیاه‎خواران

گیاه خواران نیز در خطر کمبودند. این افراد می توانند با خوردن جوانه، حبوبات، غلات یا خیساندن آن‌ها، مقدار جذب را افزایش دهند. همچنین، این افراد می‌توانند مقدار غذای حاوی روی را افزایش دهند و آن را در کنار ویتامین C میل کنند.

• جمعیت کهنسال نیز در خطر دریافت ناکافی یا جذب محدود آن قرار دارند.

برای اینکه کمبود زینک نداشته باشید، برنامه غذایی سرشار از غذاهای حاوی زینک مصرف کنیم. همچنین می‌توانید مولتی ویتامین استفاده کنید که ۱۰۰ درصد نیاز روزانه را برطرف می‌کند. علائم کمبود زینک را به خاطر بسپارید و مراقبشان باشید. یادتان نرود در مصرف منابع زینک حد اعتدال را رعایت کنید.

تحقیقات نشان می‌دهد روی دارای مزایای بی‌شماری برای سلامتی است:

• روی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. از آنجا که روی برای عملکرد سلول ایمنی و پاسخ‌دهی سلول‌ها ضروری است، کمبود آن می‌تواند منجر به ضعف پاسخ ایمنی شود.
• مکمل‌های روی سلول‌های ایمنی خاص را تحریک می‌کنند و استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهند. استرس اکسیداتیو منجر به آسیب‌رساندن به بافت چربی، DNA و پروتئین‌ها در بدن می‌شود.

• از روی معمولاً در بیمارستانها به عنوان درمانی برای سوختگی، برخی زخم‌ها و سایر آسیبهای پوستی استفاده می‌شود.
• از آنجا که این ماده معدنی نقش مهمی در سنتز کلاژن، عملکرد ایمنی بدن و پاسخ التهابی دارد، برای بهبودی مناسب ضروری است.
• در حقیقت، پوست ما مقدار نسبتاً زیادی -حدود 5٪- از مقدار روی بدن را در خود نگه می‌دارد. در حالی که کمبود روی می‌تواند باعث کندی بهبودی زخم شود، استفاده از مکمل روی می‌تواند بهبودی زخم را تسریع بخشد.

• روی ممکن است به میزان قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های وابسته به سن مانند ذات‌الریه، عفونت و تخریب ماکولای وابسته به سن (AMD) را کاهش دهد. تخریب ماکولای وابسته به سن یا تخریب لکه زرد یک بیماری چشمی است که معمولاً شروع آن از سن 60 سالگی بوده و به مرور زمان ماکولا یا همان قسمت مرکزی شبکیه چشم دچار آسیب شده و در نتیجه فرد دچار اختلالات بینایی خواهد شد.
• روی ممکن است با افزایش فعالیت سلول‌های T و سلول‌های کشنده طبیعی (که به محافظت از بدن ما در برابر عفونت کمک می‌کند)، استرس اکسیداتیو را کاهش داده و پاسخ ایمنی بدن را بهبود بخشد.
• افراد مسن که از مکمل روی استفاده می‌کنند، پاسخ مناسبی به واکسیناسیون آنفلوانزا دارند. مکمل روی در این افراد خطر ذات‌الریه را کاهش می‌دهد و عملکرد ذهنی آنها را افزایش می‌دهد.

• آکنه یا جوش یک بیماری شایع پوستی است که تخمین زده می شود تا 9.4٪ از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار داده است.
• آکنه در اثر انسداد غدد تولیدکننده چربی، باکتری‌ها و التهاب ایجاد می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که هر دو روش درمانی موضعی و خوراکی روی می‌توانند با کاهش التهاب، جلوگیری از رشد باکتری های acnes و سرکوب فعالیت چربی، آکنه را به طور موثر درمان کنند.
• افراد مبتلا به آکنه سطح روی پایین‌تری دارند. بنابراین، مکمل‌ها ممکن است به کاهش علائم کمک کنند.

• روی سطح برخی پروتئین‌های التهابی را در بدن کاهش می‌دهد. این پروتئین‌ها عامل مهمی در مجموعه‌ای از بیماری‌های مزمن، مانند بیماری‌های قلبی، سرطان و کاهش حوصله هستند.

مانند هر مکمل دیگری، مصرف بیش از اندازه روی، اثرات منفی خودش را به همراه دارد.
دریافت بیش از حد: مصرف بیش از اندازه مکمل روی زمینه ساز خشکی دهان و آسیب به معده است. از طرفی می تواند حس چشایی و بویایی تان را دچار اختلال کند. مصرف طولانی مدت مکمل روی می تواند خطر کاهش جذب ” مس” را به همراه داشته باشد. از طرفی دریافت بیش از حد آن نیز با نشانه هایی مانند حالت تهوع، سر گیجه، سرفه و خشکی گلو مشخص می شود.
تداخل دارویی: اگر داروی جلوگیری و یا برخی از انواع آنتی بیوتیک ها را مصرف می کنید، قبل از مصرف مکمل روی حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید. این مکمل اگر همزمان با مصرف مکمل کلسیم، آهن، منیزیم و مس، استفاده شود، تداخل ایجاد کرده و در جذب این ترکیب ها اختلال ایجاد می کند.